
बर'हारिखौ खौसे खालामनायाव मावनो गोनां बिथिंफोर :
_प्रफुल्ल कुमार हाज'वारि
आयदाखौ मोननानै बे रेबग्राया एसे गोनोगोथोआव गोलैदों। उन्दै समनिफ्राइ ” बर’हारि खौसे जा, बर’राव गेवलांथों, बर’थुनलाइ थांनानै थाथों, न’ उदयासल न’ रेष्ट” बायदि बायदि जै होननानै साननो रोंस्लिंजासे जै होग्रा हान्जायाव थायोमोन। 1968 माइथायनि PTCA नि भ’ट बयकट खालामनायनिफ्राइ र’मान हांखोनि सोमावसारनायसिम नांथाब नांथाब हायाब्लाबो सम सम जै होनायाव ओंखारफायोमोन । बे समाव गोसोआ बिफोर आयदायावल नांथाबनानै थायोमोन।
1952 माइथायाव बर’थुनलाइ आफाद दाजेननायनिफ्राइ बर’हारिनि सानस्रियाव Consolidation एबा खौसे जानो नाजानाय आरो हारिखौ रैखा खालामनाय , बर’रावखौ फोथांनाय, फेहेरनाय बायदि बायदि बिथिङाव आगान होजेनदोंमोन होननानै बे रेबग्राया सानो। बिनि सिगां खोला ग’वालपारानि बर’ दल आ आफाद दानायाव बर’ मुं आरो सोदोबखौ बाहायजेनदोंमोन होननानै सानजायो। बे समाव गोबांसिन आफादफोरखौनो Tribal सोदोबखौ बाहायनानै आसामनि गुबुन गुबुन थागिबि माहारि एबा Tribal फोरखौ सरजाबनानै आफादफोरखौ दानाय नुयोमोन। बियो बे रेबग्राया नुनाय अरो मिबथिनाय बिदिन्थिसो। जारिमिना गुबुनै बुंनोबो हागौ।
दानिया राइथायनि गुदि बाथ्रायाव फैदिनि। ” बर’हारिखौ खौसे खालामनायाव मावनो गोनां बिथिंफोर” होननाय लोगो खेबसेयैनो गावजों-गाव एंगारहायै सोमोन्दो गोनां बाथ्राफोरखौ रायखांनांगौ जायो। बिखौ मोनफा मोनफा थख’थख’यै बिथिं नायै नायै सावरायनो गोब्राब होननानै बे रेबग्राया सानदों। मानोना गाहायै बर’फोरनि हारि हिसाबै थुबुर जानाय, सिरिमोननाय, समाजखान्थि, सोलोंथाइ, थुनलाइ, राजखान्थि गासैबो लाद्रा -लाद्रि गलाइ मोनदेर, मोनसेया मोनसेखौ लाफानानैसो सोलिबोदों, सोलिगासिनो दं आरो इयुनावबो बिबादिनो सोलिगोन।
गिबि गिबियावनो राजखान्थिनि बाथ्राखौ रायखांनांगोन। बर’फोरनि राजखान्थिया गिबि गिबियाव बर’ सोदोबजों जागखयजेनाखैमोन । बियो Tribe सोदोबजों जागखयजेनदोंमोन। All Assam Tribal League दानानै बरफोरा गिबि गिबियै गावखौ रैखा खालामनो राजखान्थिनि फोथाराव आगान होजेनदोंमोन। All Assam Tribal League दानानै बरफोरा राजखान्थिजों लोगोसे गावनि थानाय हा हुखौ रैखा खालामनो line System नि जोनोम होदोंमोन। बे Line System नि गेजेरजों आसामनि बुरलुंबुथुर सेरफाङाव हाबफैनाय मैमनसिङीया बांगाल धोरोमारि बाङालीफोरखौ थागिबि माहारिफोर थानाय ओनसोलाव हाबनो हायैनि राहा खालामनानै होनाय जादोंमोन। बिनिनो गोदान महरा उदांस्रिनि उनाव Tribal Belt and Block जादों।
उदांस्रि मोननायनि उनाव Tribal League आ हाजो आरो हायेन बे मोननैयाव गावस्रादोंमोन । हाजोआरी Tribal फोरनि गोबांसिन जेरै नागालेण्ड, मिजराम, मेघालय, राइजोफ्रा मोनसेनि उनाव आसामनिफ्राइ गावस्रालांदोंमोन। आसामाव जालांनाय हाजोआरी ओनसोल मोननैया भारतनि संबिजितनि दथि फारिलाइ एबा 6th Schedule आव थिसनजादोंमोन । आरो हायेन ओनसोलनि Tribal फोरनि थाखाय बै समाव Tribal Belt and Block नि अनगा जेबो आइनारि राहा दोननाय जायाखैमोन।
1968 माइथायाव दानाय PTCA एबा Plains Tribal Council of Assam आनो आसामनि हायेनारि Tribal फोर राजखान्थि हान्जा होननानै बुंजायो। Assam सोदोबा दंब्लाबो हायेन आसामनि गुबुन Tribal फोर जेरै तिवा,सनवाल,कचारि,राभा रावबो बे राजखान्थि हान्जाजों लोब्बा लाखियाखै होनब्ला गोरोन्थि जानाय नङा। बिनि आफादगिरि बिरतन दलेया मिसिं माहारिमोनब्लाबो मिसिंफोरखौ बे हान्जायाव गोगोमै बाहागो लानाय आरो सोमावसारनायाव बिफाव दंमोन होननानै साननो हाया। गाहायै बर’फ्रानो बे राजखान्थि हानजानि Main Constituent होननानै बुङोब्ला गोरोन्थि जानाय नङा।
PTCA नि गुबै बिफावा गाहायै बर’ आरो गुबुन Tribes फोरनि थाखाय सोमावसारनायमोनब्लाबो बियो Tribes फोरखौ फोजाखांनाय आरो राजखान्थि बिथिंजों सांग्रां जाहोनायनि हाबाखौ बांसिन मावलांदों होननानै बे रेबग्राया सानो। मानोना बे समाव Tribes नि गेजेराव राजखान्थियारि सांग्रांथि एबा political Consciousness आनो जोनोम मोनाखैमोनखौनो होनजायो। PTCA नि दैदेननायावनो गाहायै बर’हारिया गावनि मोनथाइनि सोमोन्दै सांग्रां जाजेन्दोंमोन। 1978 माइथाय Assambly Election निफ्राइ PTCA नि बेरेखायै बै समनि YPTCA नि दैदेनगिरिफ्रा गावस्रानानै बर’मैखोम ओनसोलफोराव PTCA नि बिजाथिफोरनि बेरेखायै बिजाथि फसंनानै Election आव बाहागो लादोंमोन। बिनि उननिफ्राइ रासिन बर’राजखान्थियाव गावस्रानायनि बारा सोलिबोगासिनो दं। दुलाराय बर’ फरायसा आफादनि दैदेननायाव जानाय BODOLAND MOVEMENT समाव बर’फ्रा बोसोरजिसो सम खुनुमुथै खौसेयो थानायबायदि नुदोंमोन। नाथाइ 1993 माइथायनि Bodo Acord नि उनाव बे नुनाय खौसेथिया थेरबेथेर जाफिनो। बिनि उनाव दासिम राजखान्थि बिथिङाव नांगौ सानब्लाबो खौसे जानो हायाखै होननानै बुङोब्ला जेबो गोरोन्थि जाया होननानै बुंजायो।
बिनि अनगायैबो आरोबाव मोनसे बाथ्राखौ नोजोर होनांगौ होननानै सानजायो।दा बर’फ्रा मोनसेल’ political Arrangement नि सिङाव गैलिया मानोना बर’ मैखोम ओनसोलनि थाखाय BTR ( Bodoland Territorial Region) , BKWAC ( Bodo kochary Welfare Autonomous Council) मुङै आसामाव गावखुंथाइ दंसै। बिनि अनगायैबो बर’फ्रा सोनाब बांला, नेपाल, बांलादेश मेघालयफ्राव सानजाथाव अनजिमानि हाबनानै दं। बिनिखायनो बर’फोरनि राजखान्थियारि हालचाल आरो बिजों लोब्बा लानानै गावबा गाव मोनथाइखौ मोजाङै बाहायफुंनायाव ,राजि जालायनायाव गुबुन गुबुनै आगान सुरनांगौ जानानै फैदों।
दा बाथ्राया जादों,बे गोसारनानै थानाय बर’फोरखौ बबे राजखान्थियारि बिथिंजों खौसे खालामनानै बिसोरनि मोननो गोनां राजखान्थियारि मोंनथाइ आरो रैखाथिखौ होनो हानो ? जोंनि दानि राजखान्थियारि सानस्रिया BTR खौ लानानैल मुखुब। आरो BTRनि राजखान्थि हान्जाफ्रा माब्लाबाफोर खौसेयै खामानि मावगोन होननानै सिमाङावबो साननो हाया। सोरबा सोरबा बेबादि सानस्रिखौ दानखथाइयारि नोजोरजों (Negative Viewpoint) नायदों होननानै बुंदों होननानै साननो हागौ। नाथाइ सैथोखौ बुङाब्ला बोरै जालायखो?
बिनि उनाव दानिया फैदो आसामनि गोबां जिलाफ्राव थानाय बर’फोरनि बाथ्रायाव। बि बर’फोरनो गावबागाव राजखान्थियारि मोनथाइ, सोलोंथाइ, हारिमु,आरिमु बायदि बिथिङाव जौगाथाय होनो,हारि राव बायदि बायदिखौ रैखा खालामनो बर’कचारि अटनमास काउन्सिल दानानै होनाय जाबाय सरकारनि बिथिंनिफ्राय। बियो दा Interim महराव सोलिगासिनो दं। आसामनि तिवा, मिसिं, सनवाल कचारि,थेङाल कचारि, देउरि आरो राभाफोरनि थाखाय satellite महरनि काउन्सिल दानानै होनाया गोबावसै। काउन्सिलनिफ्राइ जेबो गिदिर जेथो जायालासिनो दिनैसिम सोलिगासिनो दं। बिनि अनगायैबो सरकारा राजबंसिफोरनि थाखाय Kamatapur Autonomous Council दानानै होबाय।बिबो दासिम Interim महराव सोलिगासिनो दं।
बिनि उनाव फैदो मेघालय, सोनाब बांला,नेपालाव थानाय एसे गिदिर अनजिमानि बर’फोरनि राजखान्थियारि, हारिमुवारि, धोरोमारि आरो रावयारि मोनथाइफोरखौ रैखा खालामना लानो थाखाय गोनां राहाफोरनि बाथ्रा।
बेवहायनो बर’साहित्य सभानि गिदिर बिफाव दं होननानै साननो हायो।बर’साहित्य सभाया गाहायै राव, धोरोम, हारिमु,आरिमुफोरनि बाथ्राखौ बुंनो हागोन। नाथाइ राजखान्थि बिथिङाव खुगा सिनो हागोन होननानै सानजाया। बिनि थाखायनो नागाफोरनि Naga HoHo बादि गासैबो नागाफोरखौ सरजाबनानै दानाय बरफोरनि आफाद नांगौ होन्नानै सानजायो। बे नागा ह’ह’ आ नागालेण्ड नि गासै मोन नैजिदाइन नागाफोरनि बाथ्राफोरखौल बुङा; मनिपुर,मिजराम,त्रिपुरा,आसाम, अरुनाचल, मेघालय आरो बुहुमाव गोसारनानै थानाय गासैबो नागाफोरनि बाथ्राखौ सरजाबनानै बाथ्रा बुङो। बे नागा ह’ह’याव गासै नागा माहारिफोरनि बैसोगोरा सुबुंफोरजों दाजानाय होननानै मिबथिनो मोनदों। जायखियानो जाया नागा ह’ह’बादि बुहुमनि बर’फोरखौ थुबुर खालामनो मोनसे आफाद नांगौ होन्नानै सानजायो। जाय आफादा बुहुमनि बर’फोरनि सुबुं मोनथाइफोर,हारिमु,राव , सोलोंथाइ,आरिमु, सावस्रि गासैबो नायनो हायो। बेयो जोंनि खौसेथिनि सानस्रिनि सोमोन्दैबो नोजोर होनो हागोन।
बिनि उनाव बर’फोरनि राव, हारिमु, धोरोम, सोलोंथाइनि जुनिया आफादफोर दंखायो। सरासनस्रायै बर’फोरनि गाहायै आसामाव थानाय बर’फोरनि सोलोंथाइ, हारिमु, आरिमु, बायदि बायदि बिथिंखौ नोजोर होनो गासैबो आफादनि गावबा-गाव हाबाखौ मावगासिनो दं। गाहायै बर’फोरनि Emotional Integration नि हाबाखौ बर’साहित्य सभाया 1952 माइथायनिफ्रायनो मावबोगासिनो दं। बिसोरनि हाबायाव राइजो राजा गासिबो गोनोगोथो गैयिलासिनो आरो जेबो रादाइ होआलासिनो Unconditionally गोसो मोनसेयै बर’साहित्य सभाजों मावफागासिनो दं। माब्लाबा माब्लाबा एफा एनै हेंथा, थाबथा थुबथा जाबोआखै होनब्ला गोरोन्थि जागोन। थेवबो लानथ्रियै बे बिथिङाव बर’फ्रा खौसेयै हाबा मावगासिनो दं होननानै सानजायो। बर’साहित्य सभानि बर’फोरनि Emotional Integration गिदिर बिहोमा बादि बिफाव लाबोदों आरो इयुनावबो लागोन होननानै बुंब्ला गोरोन्थि जानाय नङा।
बिनि उनाव दुलाराय बर’फरायसा आफादनि माहारिखौ खौसे खालामनायाव लानाय हाबा आरो बिफावखौ बुंथारनांगोन । दुलाराय बर’फरायसा आफाद आ दाजानाय समनिफ्राइनो राजखान्थि, समाजारि,सोलोंथाइयारि बिथिंफ्राव गोहोगोरा एंगारहायै हाबा मावबोदों।गाहायै बर’फोरनि सिंनाइथिनि राजखान्थियारि सोमावसारनायाव दुलाराय बर’फरायसा आफादनि मावनाय हाबाफोरखौ रायखांथारनांगोन। आफादखौ दाजेननाय समनिफ्राइनो बर’ बिजोंखौ फसंनायनि थाखाय बर’साहित्य सभाजों नांथाबफानानै नारानाथार दावहा नांनायखौ नुबोदों। रमान हांखोनि सोमावसारनायाव बिखौ रोखायै नुनो मोनदों। जोंनि थाखाय सोमावसारनाया फेलें थांदोंमोनब्लाबो बियो बर’फोरखौ खौसे खालामनायाव गिदिरसिन बिहोमा होदों होननानै बुंनो हायो।
बिनि उनाव 1988 निफ्राइ 1993 माइथायनि बाड’फा उपेन्द्रनाथ ब्रह्मनि दैदेननायाव जानाय बडलेण्ड सोमावसारनाया दुलाराय बर’फोरनि जारिमिननि मोनसे जोबोर गोजों माइल खुन्थिया। बि सोमावसारनाया बर’फोरनि Emotional Integration थालायै खालामनो हादों होननानै सानजायो। सोमावसारनायखौ बड’फा उपेन्द्रनाथ ब्रह्मनि गोख्रों दैदेननायाव बडलेण्ड राइजो दाबिनाय जादोंमोन। बि सोमावसारनायनि फिथाइखौ नांगौबादियै मोनाखैब्लाबो हारिया गावनि सिनायथिखौ रोखायै दाफुंनानै लानो हायो।
बिनि उनाव बर’ हारिखौ खौसे खालामनायनि बाइदि बिथिंफोरनि बाथ्राखौ सावरायनो गोनां जायोब्ला जों समाज दोहोरोम सोलोंथाइ आरो राइजो राइजो जानायनि गुबुन गुबुन बिथिंफोरखौ नोजोराव लाबोनो हायो।
सोलोंथाइया माहारि दानायनि देरसिन आरो गोनांसिन आगजु। बि आगजुखौ आगोलनि समफोराव ओंथि बर्हायै बाहायनो हादोंमोन। नाथाय उननि बाहागोआव हारिया बिखौ नांगौबादियै बाहायनो हायाखै होननानै बे रेबग्राया सानो। बिनि थाखायनो गोबां बर’ बिमा बिफाफोरा बर’बिजोंनिफ्राय गोजानाव जानगारनानै इंराजि आरो असमियानि बिजोंफ्राव गाव गावनि गथ’फोरखौ फोरोंनो हरदों। बिनि गासैबो दाया बर’बिजोंनि नङाब्लाबो रावखौ गाहामै नांगौ बायदियै बाहायनायाव फेलें जादों होननानै साननांगौ जायो। जों दाबो बर’रावयै Ancillary study Books बर’बिजोंनि गथ’फोरनो होनो हायाखै। High quality children pictorial Books सल’ बिजाबफोर, बिगियाननि बिजाबफोर, बादायारि थुनलाइफोर (Books for competitive examination) मुलुग थुनलाइनि गोनां गोनां बिजाबफोर, मावनानै जानो थाखाय गोनां जानाय technical Books, जेरै: welding, fitter, Turner, Electrical बायदि बायदि आयदायाव गोनां जानाय बिजाबफोर जोंनियाव गैया। जोंबो नांगौ होन्नानै रोङाखै। सोरबा सोंनो हागौ बर’ हारिखौ खौसे खालामनायाव बिफोरहा मा बिफाव दं? बे रेबग्रानिब्ला दं। जेब्ला गावनि बिमानि रावजों बिफोरखौ सोलोंनो हागोन, मावयै दाङै ओंखाम मोनजागोन, साख्रि बाख्रि मोनगोन, अब्लासो गावनि हारिनि फारसे मोजां मोननाय आरो सथबनाय फैगोन। दा सान्दि जों फरायसाफ्रा HSLC/Class x उथ्रिनायनि उनाव गासैबो गोनां जानाय बिजाबफोरनि थाखाय इंराजि रावयाव सथबनांगौ जायो। बिफोर आयदानि बिजाबफ्रा बर’याव थानायमोनब्ला जोंनि गथफ्रा गिबि गिबियाव बर’जोंनो गियानखौ थुब्रायनो हागौमोन। गाहायै competitive examination नि थाखाय गोनां जानाय Comprehensive बिजाब जोंनियाव गैया। Manorama Yearbooks, Encyclopaedia of General Studies, भारतनि संबिजित, Indian Polity, Indian Economy, General Science बायदि बायदि UPSC, APSC, SSC, Banking, Railway Recruitment आव गोनां जानाय बिजाबफोर जों गावनि उन जोलैनो होनो हायाखै। बिनि थाखायनो जोंनि गथफ्रा गोजौ थाखोआव फरायनो ओंखारलांनायनि लोगो लोगोनो हारिनिफ्राइ लासैनो गुगालांनो गोनां जायो । बियो गावनि उनजोलैखौ Emotional Integration जानायाव हेंथा होदों होननानै आं सानो। जोंनि सानसुमैफ्रा बुङो ” दाथ गासैबो बर’नि लारनो हाबाय” नाथाइ बरनि बबे बिजाबखौ फरायनानै class xii , BA , BSc, BCom, MA, MSc,MCom नि आनजादखौ बरनि लिरनो? जोंनियाव ना Reference Books दं ना Ancillary books दं ना बर’रावनि थाखाय बेफोरखौ सोलोंनो website दं । Emotional Integration आरो बर’बिजोंनि फरायसाफोरखौ बर’रावजोंनो गैथाराब्लाबो Graduate Level सिम गोनां जानाय गासैबो बिजाबफोरखौ बर’याव होनो हानांगौ होननानै सानजायो। अब्लासो सोलोंथाइ बिथिंनिफ्राइ हारिखौ गुबुन रावयाव बारलांयनायनिफ्राइ ( Migration to other Languages) होबथानो हागोन।
बिनि उनाव आयदाजों लोब्बा गैद्रायाब्लाबो बुहुमनि मोननैसो हारिनि Emotional Integration process खौ फोरमायनो सानदों। जों बयबो मिबथिगौ इहुदि (Jews) माहारिया Israel निफ्राइ बोसोर रोजानै गोजानाव थानांदों। इउर’प आरो एसियायाव गोसारनानै थानाय बे इहुदिफ्रा माब्लाबाबो गावनि राव धोरोमखौ नागाराखै। बेसेबांबा गोबाव बुग्लिजानाय,गाग्लिजानाय, नासयजानाय गासैबो सहायनानै बिसोर Synagogue आव गावसोरनि रावजों आर’ज गाबदों, रावखौ लाखिदों ,धोरोमखौ रैखा खालामदों। हिटलारनि जार्मानियाव बेसेबां लाख इहुदिफ्रा बुथारजाखो बेनि हिसाबखौ दाबो मोनाखै। बे बोसोरनै समखौ बिसोर बोरै बारहोनो हाखो बिखौ सानोब्ला सोमो नांनांगौ जायो। जोंबादिब्ला “बर’जों जेबो जाखालिया ” होननानै गाव जेराव थायो जायगानि राव धोरोम हारिमु नाजावनानै गोमालांसिगौमोन । नाथाइ इहुदिफ्रा गावनि राव, धोरोम, हारिमु,समाजनिफ्राइ आगानसेबो दोरोदाखै। दाबो इस्लाम धोरोमारिफोरजों बेंजानानै, गाग्लोबजानानै गोरानिफ्राइ गोरासिन जालांदों।
जोंनि भारताव थानाय बाङालि,शिखफोर,सिन्धी आरो पार्सि माहारिफोरनिफ्रायबो बे बिथिङाव सोलोंनांगौ दं। गाहायै शिख पान्जाबिफोरा work culture,बाङालिफोरनि राव हारिमुखौ मोजां मोननाय, सिन्धिफोरनि फालांगि मावनायाव गावजों-गाव फोथायलायनाया जोबोर नोजोर होनो गोनां।
बिनि थाखायनो देरफुनाय समावनो गावनि राव हारिमु आरो धोरोमाव Emotional Integration लाबोनायनि राहा लानांगौ होननानै सानजायो। बर’फोरनियाव धोरोमारि Integration लाबोनो गोब्राबसै।
थेवबो बिफोर हाबाखौ मावजेननो गोनांथि दं होननानै सानजायो। मावनो ओंखारनायनि सिगां बोरै मावजायो बोरै सिगांनांगौ बिनि सोमोन्दै सानलायनांगौ। जापानखौ नैथि मुलुग दावहायाव गाख्रेबनानै सोरलां बोरलां खालामदोंमोन, जारिमिनखौ सेथि आरो नै मुलुग दावहायाव गाख्रेबनानै सिनस्रि सिफायदोंमोन, थेवबो बिसोर दा बुहुमनि साबना हामनासिन माहारि महरै गसंफिननो हादों। बिसोरनिफ्राइ जोंहा सोलोंनांगौ दं। बिसोरनि माहारि महरै खौसे जानानै थानाया, हाबा मावनाया आरायबो सोलोंनो मिबथिनो गोनां।
“दा गासैबो बर’नि लिरनो हाबाय”